این مطلب به مناسبت درگذشت ، دکتر خانلری بوده است ؛بار…
این مطلب به مناسبت درگذشت ، دکتر خانلری بوده است ؛بار دیگر آن را در زاد روزش مرور می کنیم:
شعر عقاب دکتر خانلری؛ روایتی دیگر از عاشورا
(لطفا متن را تا پایان بخوانید)
#دکتر_عبدالرضا_مدرس_زاده
یکم شهریور سالگرد درگذشت استاد دکتر پرویز ناتل خانلری استاد نامدار ادبیات فارسی و شاعر و ادیب و محقق و سیاست‌مدار عصر پهلوی دوم است.
دکتر خانلری از معدود کسانی است که در دوره پهلوی شغلی مهم داشته‌است و از اعدام‌های صدر انقلاب جان به دربرده‌است و البته این نجات استاد از اعدام ، با پایمردی آیت‌الله شهید دکتر مفتح و‌تایید آیت‌الله شهید بهشتی مبنی بر این که حسنات ایشان بیش از سیئات است ، رخ داده‌است.
به هر روی در ادب معاصر خانلری را خالق شعر ماندگار و بسیار تاثیر‌گذار عقاب می‌دانند و این شعر بر آثار ممتاز استاد سایه افکنده‌است و خانلری را با نام شاعر عقاب می‌شناسند ( اگر چه اصل مضمون شعر هم از ایشان نیست)
برای من خواندن و درس‌دادن این شعر همیشه هیجان‌آور و البته قابل تامل بوده‌است.
در خوانش این شعر دو‌نکته مهم نظر نگارنده را جلب می‌کرده‌است که معمولا در تحقیقات و تاملات در باره این شعر و شاعر آن کمتر مورد توجه واقع شده‌است.
یکی این که اگر عقاب ؛ تن‌‌دادن به پلشتی و کثافت و‌مردار‌خواری را نپذیرفت و از مردار‌خواران فاصله گرفت، خدمت سیاسی شاعر به دربار پهلوی و مواردی مانند نظر ایشان در هیات دولت وقت پس از کشتار خونین مردم در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ چه نسبتی با شریک‌شدن در مردار‌خواری دارد؟ و اصلا شاعر خود به این نکته نگریسته‌است؟ شاید برخی و‌حتی خود نگارنده این درنگ را داشته‌باشند که شاعرِ عقاب با نزدیک‌شدن به اصحاب سیاست، بیشترین خدمات فرهنگی را در کارهایی چون تالیف کتاب‌های درسی و تاسیس بنیاد فرهنگ ایران داشته‌است که این هم خود نظری است.
نکته مهم دوم همخوانی پیام شعر ماندگار عقاب با گفتمان غالب امام حسین علیه‌السلام در کربلاست. امام شهید ع در کربلا عمر کوتاه اما با عزت را از زیستن در پستی برتر و بهتر دانستند و این تعبیر در همه‌جا نقل مجالس حسینی است.
می‌دانیم که مرحوم خانلری رحمت‌الله‌تعالی‌علیه به نوعی لاییک بوده‌است و با آموزه‌های دینی آمیزشی نداشته‌است، اما با موازین جدید ادبی می‌توان در همسانی پیام شعر عقاب و حادثه عاشورا تاویل و تامل روا داشت و این چیزی است که در همه این دهه‌ها مغفول مانده است؛ دوستان خانلری از پیوند پیام شعر با عاشورا خرسند نمی‌شدند و حامیان پیام عاشورا هم‌آن‌قدر شاهد و‌مثال داشته‌اند که به شعر عقاب کسی چون خانلری نیاز نداشته‌اند.
اما به هر روی این پیوند فکری و همسانی پیام عاشورا و شعر عقاب قابل انکار نیست حتی اگر ما روی سخن را برگردانیم باز معیارهای نقد ادبی و اصول متن‌خوانی جدید که هرمنوتیک‌ها به آن توجه دارند، موید این همسانی و اشتراک محتوا و قرابت معنایی است.